De taal van het voetbal

Er wordt een stille wedstrijd gespeeld op een betonnen veld in Raval, Barcelona. Slechts af en toe is er gelach te horen en het geluid van twee spelers die in hun handen klappen en applaudisseren als er iets goed gaat. Verder is er weinig te horen. "Misschien is het omdat ze verlegen zijn. Het is iets wat ik bij veel migranten waarneem, die zich in een totaal nieuwe context bevinden." Dit is de observatie van Vincent van Grondelle, medeoprichter en vrijwilligerscoördinator van Iguality, een NGO die zich inzet voor de geestelijke gezondheid en integratie van gemarginaliseerde mensen.

Iguality werkt met migranten, de LGBTIQ+ gemeenschap en andere kwetsbare groepen. Het team biedt hen geestelijke gezondheidsprogramma's en brengt hen in contact met anderen in stabielere situaties. Het doel is om mensen samen te brengen en zo bij te dragen aan de verbetering van hun mentale toestand. Sportactiviteiten zijn de pijlers van het project, omdat de oprichters van mening zijn dat lichaamsbeweging een positief effect heeft op de hersenen en ook een gemeenschap creëert. "Als je sport, is dat een moment waarop je geen problemen hebt. Als je een wedstrijd van een uur speelt, is dat een uur waarin je alles vergeet", legt Carlos uit, een vrijwilliger die verantwoordelijk is voor de voetbalactiviteiten bij Iguality. Daarom wordt er elke dinsdag een voetbalwedstrijd gespeeld.

Toen ze in september 2022 begonnen met het organiseren van deze wedstrijden, vonden ze geen open speelvelden en moesten ze een baan huren in de wijk Poblenou voor 58 euro per uur. De helft van de kosten werd gedragen door de NGO en de andere helft werd betaald met vrijwillige bijdragen van de deelnemers. Van degenen die het zich konden veroorloven. “Zo zou het niet moeten zijn”, dacht Carlos, en zocht tot hij een vrij voetbalveld vond. “Het is belangrijk dat het voetbalveld vrij is, omdat het idee is dat deze activiteit voor iedereen toegankelijk is, zonder enige vorm van belemmering, vooral economisch.”

Dit is het voetbalveld van de school Collaso i Gil, vlakbij metrohalte Paral-lel, in de wijk Raval. Het wordt beheerd door de Ciutat Vella Sports Association, een openbare vereniging die verschillende ruimtes in de buurt beheert en beschikbaar stelt aan scholen, clubs en sociale entiteiten. Carlos was niet bewust op zoek naar een veld in die buurt, maar het was alsof het Raval op hen had gewacht. De Federatie van Buurtverenigingen van Barcelona (FAVB) waarschuwde in 2021 dat armoede, onveiligheid en criminaliteit in deze buurt van Barcelona hebben geleid tot een toename van psychische problemen onder de inwoners. Volgens deze federatie loopt een groot deel van de bewoners van Raval het risico op uitsluiting, zijn ze werkloos of hebben ze een zeer laag inkomen en is het percentage eenzamen aanzienlijk.

Tegenwoordig staan er vijf mannen en twee vrouwen op het voetbalveld. Onder hen spreken ze Engels of Spaans. Het zijn bijna allemaal buitenlanders en ze dragen allemaal hun eigen sportkleding. Drie kinderen uit de buurt hebben zich op geïmproviseerde wijze bij hen aangesloten. Eén van hen, die het meest schreeuwt, vraagt of de bal naar hem wordt doorgegeven en klaagt als er iets niet goed gaat. Opvallend is dat sommige spelers al langer voetballen dan anderen.

Er komen allerlei soorten mensen naar de wedstrijden van Iguality. Sommigen werken in Barcelona en hebben geen financiële problemen, terwijl anderen zich in tegenovergestelde situaties bevinden. “Sommigen van hen hebben geen baan, ze zijn net aangekomen en maken momenten van grote onzekerheid door. Het idee is om voor iedereen een ruimte te hebben”, legt Carlos uit.

Mercedes (Argentinië) en Diana (Colombia) zijn een koppel dat elkaar heeft leren kennen tijdens het voetballen in China en een maand geleden in Barcelona is aangekomen. Beiden zijn het erover eens dat de Iguality wedstrijden inderdaad een ruimte zijn voor iedereen. Voor hen was voetballen als vrouw nooit de norm, maar deze sport heeft hen hun hele leven vergezeld. "We zijn begonnen met voetballen op straat, altijd op cement. In mijn geval is voetbal nauw verbonden met Argentinië en mijn kindertijd," herinnert Mercedes zich, die een T-shirt van 8M draagt en zaalvoetbalschoenen met de naam van Messi erop gedrukt. Diana vertelt dat toen ze klein was, ze vaak van stad veranderde en dat elke keer dat ze verhuisde, voetbal de manier was om te socialiseren en te integreren in de gemeenschap waar ze was. Bij deze ontmoetingen in de Raval voelen ze zich op hun gemak, ook met mannen. Met een glimlach leggen ze uit dat ze het waarderen dat het spel zo vriendelijk is en dat deze ruimte beschikbaar wordt gesteld om regelmatig en gratis te oefenen.

Hoewel er nog steeds geen grote vaste groep van regelmatige deelnemers aan deze wedstrijden is, komen er elke week een paar spelers. Vincent legt uit dat dit meestal mensen zijn die tot de meest kwetsbare groepen behoren of die zich het eenzaamst voelen in Barcelona. Velen zijn immigranten. "Het betekent dat dit voor hen een veilige plek is, waar ze in contact kunnen komen met mensen. Als je voetbalt, zijn de mensen om je heen teamgenoten," zegt hij. Het duidelijkste effect van dit initiatief zijn volgens hem de vriendschappen die zijn ontstaan. Therapiepatiënten van Iguality die zich eenzaam voelen, worden aangemoedigd om mee te doen aan de sportactiviteiten, zodat ze het gevoel krijgen dat ze deel uitmaken van een ondersteunende gemeenschap.

Vlak voor de wedstrijd, nadat de spelers zich hebben voorgesteld, deelt Carlos grijze en groene slabbetjes uit: een zichtbaar teken dat je bij een groep hoort, waarvan de leden een gemeenschappelijk doel hebben en elkaar helpen. Vincent legt uit dat ze deze onlangs hebben gekocht met individuele donaties, omdat de NGO nog niet voldoende geld heeft voor dergelijke accessoires. "Het klinkt stom, maar de slabbetjes waren een grote verandering."

Terwijl hij vanaf de zijlijn naar de wedstrijd kijkt, bekijkt Vincent het project dat hij heeft opgezet met trots, maar ook met vrees: hij heeft nog veel werk te doen. De grootste uitdaging is om genoeg spelers te krijgen die elke week komen en van voetbal en de gemeenschap houden. Dit zou ook helpen om nieuwkomers zich meer thuis te laten voelen. Een andere hindernis is geld. De slabbetjes zijn een begin, maar ze hebben de medewerking van een aantal bedrijven nodig om basiszaken als bidons te financieren. "We willen ook een grasveld kunnen betalen," zegt de coördinator. "Cement maakt het spel moeilijker en er kunnen blessures ontstaan. Gras is ook beter voor mensen die nog nooit hebben gespeeld". Alle medewerkers van Iguality, inclusief Vincent en Carlos, zijn vrijwilligers. In de toekomst hopen ze een aantal van hen in dienst te kunnen nemen.

De vrouwen en mannen bij de wedstrijd van vandaag spreken allemaal Engels of Spaans, maar gezien het grote aantal immigranten is dat niet altijd het geval. Carlos herinnert zich een Afrikaanse jongen die niet meer komt omdat het wedstrijdschema samenvalt met de Spaanse lessen waarmee hij onlangs is begonnen. Net als veel andere spelers die Iguality hebben doorlopen, kwam hij naar Spanje op een boot vanuit een dorp in Afrika. Hij kon niet lezen of schrijven.

Carlos beschrijft dat deze mannen, of in veel gevallen jongens, niet zien hoe ze in deze maatschappij aan de slag moeten gaan en dat elke activiteit bijdraagt. "Ik kwam uit een totaal andere wereld. Voetballen kan een begin zijn, je leert 'hallo' te zeggen en op een bepaalde tijd ergens af te spreken. Tijd wordt anders opgevat, maar als je hier een baan wilt hebben moet je weten hoe je ergens op een bepaalde tijd moet zijn." De jongen sprak de taal van zijn woonplaats en de Google vertaler was nutteloos. Ondanks alle verschillen was er een manier om elkaar te begrijpen: "We spraken de taal van het voetbal."