De taal van het voetbal

Er wordt een stille wedstrijd gespeeld op een cementveld in Raval, Barcelona. Slechts af en toe is er gelach te horen en het geluid van twee spelers die in de handen klappen en applaudisseren als iets goed gaat. Verder weinig anders. 'Misschien komt het omdat ze verlegen zijn. Het is iets dat ik zie bij veel migranten, die zich in een totaal nieuwe context bevinden.” Dit is de observatie van Vincent van Grondelle, mede-oprichter en vrijwilligerscoördinator van Iguality, een NGO die zich inzet voor de geestelijke gezondheid en integratie van gemarginaliseerde mensen.

Iguality werkt met migranten, LGBTIQ+-gemeenschap en andere kwetsbare groepen. Het team biedt hen geestelijke gezondheidszorgprogramma’s aan en verbindt hen met anderen in stabielere situaties. Het doel is om mensen bij elkaar te brengen en zo bij te dragen aan de verbetering van hun mentale toestand. Sportactiviteiten zijn pijlers van het project, omdat de oprichters bepleiten dat lichaamsbeweging een positieve invloed heeft op de hersenen en ook een gemeenschap creëert. “Als je aan sport doet, is het een tijd waarin je geen problemen hebt. Als je een wedstrijd van een uur speelt, is het een uur waarin je alles vergeet”, legt Carlos uit, een vrijwilliger die verantwoordelijk is voor de voetbalactiviteiten bij Iguality. Daarom wordt er elke dinsdag een voetbalwedstrijd gespeeld.

Toen ze in september 2022 begonnen met het organiseren van deze wedstrijden, vonden ze geen open speelvelden en moesten ze een baan huren in de wijk Poblenou voor 58 euro per uur. De helft van de kosten werd gedragen door de NGO en de andere helft werd betaald met vrijwillige bijdragen van de deelnemers. Van degenen die het zich konden veroorloven. “Zo zou het niet moeten zijn”, dacht Carlos, en zocht tot hij een vrij voetbalveld vond. “Het is belangrijk dat het voetbalveld vrij is, omdat het idee is dat deze activiteit voor iedereen toegankelijk is, zonder enige vorm van belemmering, vooral economisch.”

Dit is het voetbalveld van de school Collaso i Gil, dichtbij de metrohalte Paral·lel, in de wijk Raval. Het wordt beheerd door de Ciutat Vella Sports Association, een openbare vereniging die verschillende ruimtes in de omgeving beheert en deze beschikbaar stelt aan scholen, clubs en sociale instellingen. Carlos was niet opzettelijk op zoek naar een veld in die buurt, maar het was alsof de Raval op hen had gewacht.

De Federatie van Buurtverenigingen van Barcelona (FAVB) waarschuwde in 2021 dat armoede, onveiligheid en criminaliteit in deze wijk van Barcelona hebben geleid tot een toename van geestelijke gezondheidsproblemen onder de inwoners. Volgens deze federatie loopt een groot deel van de inwoners van Raval het risico te worden uitgesloten, zijn ze werkloos of hebben ze een zeer laag inkomen, en is de eenzaamheidsgraad aanzienlijk.

Tegenwoordig staan er vijf mannen en twee vrouwen op het voetbalveld. Onder hen spreken ze Engels of Spaans. Het zijn bijna allemaal buitenlanders en ze dragen allemaal hun eigen sportkleding. Drie kinderen uit de buurt hebben zich op geïmproviseerde wijze bij hen aangesloten. Eén van hen, die het meest schreeuwt, vraagt of de bal naar hem wordt doorgegeven en klaagt als er iets niet goed gaat. Opvallend is dat sommige spelers al langer voetballen dan anderen.

Er komen allerlei soorten mensen naar de wedstrijden van Iguality. Sommigen werken in Barcelona en hebben geen financiële problemen, terwijl anderen zich in tegenovergestelde situaties bevinden. “Sommigen van hen hebben geen baan, ze zijn net aangekomen en maken momenten van grote onzekerheid door. Het idee is om voor iedereen een ruimte te hebben”, legt Carlos uit.

Mercedes (Argentinië) en Diana (Colombia) zijn een stel dat elkaar tijdens het voetballen in China heeft ontmoet en een maand geleden in Barcelona is aangekomen. Beiden zijn het erover eens dat de Iguality-wedstrijden inderdaad een ruimte voor iedereen zijn. Voor hen was voetballen als vrouw nooit de norm, maar deze sport heeft hen hun hele leven begeleid. “We zijn begonnen met voetballen op straat, altijd op cement. In mijn geval is voetbal nauw verbonden met Argentinië en mijn jeugd”, herinnert Mercedes zich, die een 8M T-shirt en zaalvoetbalschoenen draagt met de naam van Messi erop gedrukt. Diana zegt dat ze, toen ze klein was, veel van stad veranderde, en elke keer dat ze verhuisde, was voetbal de manier om te socialiseren en te integreren in de gemeenschap waar ze was. Bij deze bijeenkomsten in de Raval voelen ze zich op hun gemak, ook bij mannen. Met een glimlach leggen ze uit dat ze het waarderen dat het spel zo vriendelijk is en dat deze ruimte beschikbaar wordt gesteld om regelmatig en gratis te oefenen.

Hoewel er nog steeds geen grote vaste groep vaste deelnemers is aan deze wedstrijden, zijn er wekelijks wel enkele spelers aanwezig. Vincent legt uit dat dit meestal mensen zijn die tot de meest kwetsbare groepen behoren of zich het meest eenzaam voelen in Barcelona. Velen zijn immigranten. “Het betekent dat dit voor hen een veilige plek is, waar ze contact kunnen maken met mensen. Als je voetbalt, zijn de mensen om je heen teamgenoten”, zegt hij. Volgens hem is de duidelijkste impact van dit initiatief de vriendschappen die zijn ontstaan. De therapiepatiënten van Iguality die zich eenzaam voelen, worden aangemoedigd om deel te nemen aan de sportactiviteiten, zodat ze het gevoel kunnen ontwikkelen dat ze deel uitmaken van een ondersteunende gemeenschap.

Vlak voor de wedstrijd, nadat de spelers zich hebben voorgesteld, deelt Carlos grijze en groene slabbetjes uit: een zichtbaar teken dat hij tot een groep behoort, waarvan de leden een gemeenschappelijk doel hebben en elkaar helpen. Vincent legt uit dat ze deze onlangs met individuele donaties hebben gekocht, omdat de NGO nog niet voldoende geld heeft voor dergelijke accessoires. “Het klinkt gek, maar de slabbetjes waren een grote verandering.”

Terwijl hij de wedstrijd vanaf de zijlijn bekijkt, kijkt Vincent met trots, maar ook met angst naar het project dat hij heeft gerealiseerd: hij heeft nog veel werk te doen. De grootste uitdaging is om voldoende spelers te krijgen, die elke week komen en van voetbal en de gemeenschap houden. Dit zou er ook voor zorgen dat nieuwkomers zich meer thuis voelen. Een ander obstakel is geld. De slabbetjes zijn een begin, maar ze hebben de medewerking van een aantal bedrijven nodig om eenvoudige zaken als waterflessen te financieren. “Wij willen ook een grasveld kunnen betalen”, zegt de coördinator. “Cement maakt het spel moeilijker en er kunnen blessures ontstaan. Bovendien is gras beter voor mensen die nog nooit eerder hebben gespeeld”. Alle medewerkers van Iguality, inclusief Vincent en Carlos, zijn vrijwilligers. In de toekomst hopen ze een aantal van hen in dienst te kunnen nemen.

De vrouwen en mannen in de wedstrijd van vandaag spreken allemaal Engels of Spaans, maar gezien het grote aantal immigranten dat erbij betrokken is, is dit niet altijd het geval. Carlos herinnert zich een Afrikaanse jongen die niet meer komt omdat het wedstrijdschema samenvalt met de Spaanse lessen waarmee hij onlangs is begonnen. Net als veel andere spelers die Iguality hebben doorlopen, kwam hij met een boot vanuit een dorp in Afrika naar Spanje. Hij wist niet hoe hij moest lezen of schrijven.

Carlos beschrijft dat deze mannen, of in veel gevallen jongens, niet weten hoe ze in deze samenleving aan de slag moeten gaan, en dat alle activiteiten oplopen. “Ik kwam uit een totaal andere wereld. Voetballen kan een begin zijn, je leert 'hallo' zeggen en ontmoet elkaar ergens op een bepaald tijdstip. Tijd wordt anders opgevat, maar als je hier een baan gaat krijgen, moet je weten hoe je op een bepaalde tijd ergens moet zijn.” De jongen sprak de taal van zijn geboorteplaats en de Google-vertaler was nutteloos. Ondanks alle verschillen was er een manier om elkaar te begrijpen: “We spraken de taal van het voetbal.”